“Nam Tok” is de naam voor dit soort Thaise salade waar meestal geen sla aan te pas komt. Het bekendst is de Nam Tok Neua (de variant met plakjes gegrilde biefstuk) maar Nam Tok Het Paa (de variant met gegrilde paddenstoelen) is eigenlijk veel leuker: er liggen tegenwoordig zulke prachtige, verse paddenstoelen bij de toko dat het tijd wordt die ook eens de hoofdrol te geven in een gerecht.
Klik hier voor het recept…
Hoe heet het?
Verse shiitakes / 椎茸 / シイタケ (Japan), xiāng gū / 香菇 (China), Pyogo / 표고 (Korea), hed hom / เห็ดหอม (Thailand), nấm hương (Vietnam), Lentinula edodes (L).
Wat is het?
Shiitake is een Aziatische paddenstoel die groeit op dood hout. “Shii” is de naam van de specifieke boom waar ze in Japan op groeien en “take” betekent paddenstoel. Oorspronkelijk uit China en Japan, maar tegenwoordig wordt de shiitake over de hele wereld gekweekt, ook in Nederland. Er bestaan meerdere variëteiten, van klein tot groot, dik tot dun en van gaaf hoedje tot craquelé hoedje.
Hoe te gebruiken?
Schoonvegen of gewoon snel even wassen. De steeltjes kunnen taai zijn en worden daarom vaak weggegooid of voor de bouillon gebruikt. De hoedjes van de shiitakes in plakjes een paar minuten bakken op hoog vuur of mee laten sudderen in soepen en stoofschotels. In hun geheel stoven of grillen kan ook, snijd er dan een decoratief kruisje bovenop (foto) om gelijk marineren & garen te helpen.
Let bij aankoop op dat er geen vieze schimmelpuntjes op zitten of dat ze glibberig zijn. Als je er met een vinger op drukt moet ie weer terug veren. Blijft er een deuk, dan zijn ze niet goed. Van binnen horen ze roomwit te zijn. Mooie, verse shiitakes zijn in de koelkast tot nog wel 14 dagen te bewaren.
Tips, weetjes & recepten
Hoe heet het?
Gedroogde Chinese champignons, gedroogde shii-takes, hoshi shiitake / 干し椎茸 / ほししいたけ (Japan), xiāng gū / 香菇 (China), malrin pyogo beoseot / 말린 표고 (Korea), hed hom hang / เห็ดหอมแห้ง (Thailand), nấm hương khô (Vietnam), Lentinula edodes (L).
Wat is het?
Gedroogde shii-takes zijn er in twee varianten: dōnggū, “winter-champignon” en huāgū, “bloem-champignon”. Bij de bloemvariant, die hoger staat aangeschreven en duurder is, lijkt het of de hoed bovenop gebarsten is. De paddestoelen worden in de zon gedroogd, waardoor de umami-smaak vrijkomt . Hierom wordt de smaak van gedroogde shii-take meer gewaardeerd dan die van verse.
Hoe te gebruiken?
Paddestoelen in een bakje overgieten met kokend water en 25 minuten of langer laten weken. Lekkerste is om ze al een dag van tevoren (in koud water) in de week te zetten. Voor gebruik uitknijpen, de steeltjes eraf snijden en weggooien. Het hoedje desgewenst in reepjes of stukjes snijden. Daarna klaar om te verwerken in diverse gerechten. Het weekwater kun je zeven en gebruiken als “shiitake dashi”.
Tips, weetjes & recepten
Dit gerechtje van geweekte shiitakes met sojasaus, bruine suiker en sesamolie is supersimpel en superlekker. Het wordt ook wel vegetarische biefstuk genoemd. Je kunt een grote hoeveelheid in een keer maken en daarna nog weken in de koelkast bewaren om elke maaltijd een extra accent te geven.
Hoe heet het?
Shii-take saus, XO mushroom sauce, Chinese mushroom sauce, gū jiàng / 菇酱 (China).
Wat is het?
Mushroom saus is een kant-en-klare saus op basis van shii-take paddestoelen, sojabonenpasta en chilipeper in een aantal smaakvarianten zoals 5-spice, extra knoflook, extra spicy (Hunan) of Szechuan. Lekker pittig en door de stukjes shii-take heeft het een beetje de body van een gehaktsaus. Verrassend lekker voor een potje kant-en-klaar, maar de ingrediënten lenen zich daar ook goed voor. Net als bij sambal, dat maken de meeste mensen ook niet zelf.
Hoe te gebruiken?
Supermakkelijk en veelzijdig: zo uit het potje, om bijvoorbeeld een simpele kom rijst of noodles mee op smaak te brengen. Of in plaats van gehaktsaus in peking style noodles. Veel of weinig, warm of koud. Als (dip)saus op een broodje vlees. Of even meegewokt met wat spitskool. Toegevoegd aan rul gebakken gehakt. De mogelijkheden zijn echt enorm. Na openen nog minstens 5 dagen houdbaar in de koelkast, maar feitelijk best veel langer.
Tips, weetjes & recepten
Hoe heet het?
Boomoren, boomoortjes, wolkenoren, muizenoortjes, Auricularia polytricha, cloud ear fungus, tree jellyfish, black fungus, wood ear fungus, tree ear fungus. Kuping tikus, koeping tikoes, kuping jamu (Indonesië), pepeiao (Hawaii), yún ěr / 云耳, máo mù ěr / 毛木耳, mù ěr / 木耳 (China), kikurage / キクラゲ (Japan).
Wat is het?
Boomoren zijn donkerbruine, enigzins transparante, rubberachtige maar niet taaie paddestoelen die in can-can-onderjurkachtige roesjes groeien op dood hout. In Azië zijn er plantages met lange rijen boomstammetjes waarop de boomoren gekweekt worden. (klik: foto)
In gematigder klimaten, zoals bij ons, kennen we een paddestoel die er verdacht veel op lijkt: Judasoren! ( Auricularia auricula-judae) Die zijn wat groter, dikker en lichter van kleur, groeien ook op levend hout (vlier), maar doen niet onder voor hun Aziatische zusje. (zoek de verschillen op de foto hierboven) Sterker nog, in Azië maken ze geen onderscheid tussen de twee, onze judasoren noemen ze net zo makkelijk ook boomoren.
Hoe te gebruiken?
Gedroogde boomoren laat je 20 minuten weken in koud water. Ruim water want ze verdriedubbelen in grootte. Daarna knijp je ze uit, dept ze droog, snijdt de “enge stukjes/knobbeltjes” weg, snijdt ze in hapklare stukjes of reepjes en verwerkt ze in soepen en roerbak-gerechten. Het mooie is, je kunt ze niet kapot koken, ze zullen altijd hun structuur behouden. Verder smaken ze vrijwel nergens naar, het gaat om de grappige crunch. Droog en donker nog jaren te bewaren.
Tips, weetjes & recepten
Hoe heet het?
Beukenzwam, clamshell mushroom, beech mushroom, Hypsizygus tessellatus/tessulatus (L), Shimeji / シメジ (Japan).
Wat is het?
Shimeji is Japanse paddenstoel, eigenlijk een verzamelnaam voor zo’n 20 verschillende soorten paddenstoelen maar in Nederland zie je in het versvak alleen de (bruine) Buna Shimeji en (witte) Bunapi Shimeji. Beide dezelfde soort (Hypsizygus tessulatus), alleen is de witte variant in het donker gekweekt. Ze groeien in bundeltjes op voornamelijk beukenbomen (vandaar de Nederlandse naam ‘beukenzwam’) en zijn sinds een aantal jaren makkelijk te kweken. De smaak is nootachtig en de textuur stevig. Wordt geroemd om zijn umami-smaak.
Hoe te gebruiken?
Niet rauw, want dan zijn ze minder goed verteerbaar en bovendien bitter van smaak. De paddenstoelen lossnijden van de bodem. Bodem weggooien. Verder hetzelfde als andere paddestoelen: roerbakken, smoren, in soepen, omeletten, wat je wilt, maar niet te lang. Schijnt goed tot zijn recht te komen in combinatie met seafood. In de ijskast nog wel een week of langer te bewaren, ligt er natuurlijk aan hoe vers ze waren.
Tips, weetjes & recepten
Hoe heet het?
Witte fungus, zilveroortjes, white fungus, snow fungus, silver tree-ear fungus, white tree jellyfish, Tremella fuciformis, shiro kikurage, witte sponspaddestoel, yin’er 银耳, xue’er 雪耳, bai mu’er 白木耳
Wat is het?
Zilveroortje is een op een spons gelijkende paddenstoel, vergelijkbaar met boomoortjes, maar dan wit. De smaak is zo delicaat dat je eigenlijk kunt zeggen dat ie nergens naar smaakt. Het gaat dus vooral om de textuur. Die is crunchy, boomoortjes-achtig of zelfs kwal-achtig, maar dan veel zachter, makkelijker door te bijten.
Hoe te gebruiken?
Met kokend water overgieten en 30 minuten laten weken. Daarna eventueel nog uitspoelen onder de warme kraan. Soms zitten er nog harde, verkleurde stukjes/verdikkingen aan de onderkant, die kun je wegsnijden. Dan in hapklare stukjes verdelen, zodat je geen mes en vork nodig hebt om je soep te eten. Klaar om te eten, maar je kan ‘m ook nog een tijdje mee laten sudderen in je soepje. Dan wordt ie zachter, maar zal niet gauw uit elkaar vallen. In China wordt deze witte fungus vooral in zoete soepjes gegeten, samen met bijvoorbeeld appel, suiker en amandelen. Warm of koud.
Tips, weetjes & recepten
Hoe heet het?
Enoki, enokitake, Flammulina velutipes, gouden naald, gouden naaldpaddenstoelen, jīnzhēngū (金針菇).
Wat is het?
Enoki paddenstoelen zijn de gecultiveerde versie van het fluweelpootje. Omdat de enoki in het donker wordt geteeld blijft hij mooi wit. En omdat hij met extra CO2 wordt geteeld, krijgt hij de karakteristieke lange, dunne steeltjes. De wilde versie lijkt veel meer op een normale paddenstoel dan op enoki. De enoki wordt in kleine bundeltjes gekweekt en verkocht.
Hoe te gebruiken?
Snij een paar centimeter van de onderkant af en maak de steeltjes voorzichtig los van elkaar. De verse enoki kan rauw in salades gegeten worden. Vaker zie je ‘m als een soort vermicelli in de soep. Of samen met andere paddenstoelen in een paddenstoelengerecht.
Enoki is ook te koop in blik, maar die kan een beetje taai/draderig zijn. Ik zou ‘m dan in kleinere stukjes snijden.
Tips, weetjes & recepten
Simpel, grappig, makkelijk en goed voor te bereiden voorgerechtje dat ook nog eens erg lekker is. Reken een half pakje van 200g enoki paddestoeltjes per persoon:
Ingrediënten
2 pakjes enoki paddestoelen (2 x 200gr)
4 klontjes boter
4 theelepels lichte sojasaus
beetje verse koriander (peterselie of tijm kan ook)
beetje sichuanpeper (optioneel)
Voorbereiding
Snijd de onderkant (wortelklomp) van de paddestoeltjes en wrijf de steeltjes voorzichtig een beetje los.
Verdeel de enoki over 4 kleine ovenbestendige schaaltjes, leg op elk bundeltje paddenstoelen een klein klontje boter en een theelepeltje sojasaus (niet teveel, want het wordt dan al snel te zout). Besprenkel met een beetje verse koriander, peterselie of tijm. Een paar bolletjes sichuanpeper in de boter drukken is ook lekker. De ovenschaaltjes luchtdicht inpakken in aluminiumfolie. Dit kan gerust een paar uur van tevoren.
Bereiding
Vijf minuutjes in een voorverwarmde oven van 220°C. Je kunt enoki rauw eten, dus liever te kort dan te lang, het gaat erom dat de boter is gesmolten. Voor serveren alufolie weggooien.
Tip: als je geen eenpersoons ovenschaaltjes hebt kun je ook aluminiumfolie pakketjes maken.
Hoe heet het?
Koningsoesterzwam, kruisdistel oesterzwam, duinvoetje, king oyster mushroom, king trumpet mushroom, french horn mushroom, boletus of the steppes, Pleurotus eryngii (L), cardoncello (Italië), eringi / エリンギ (Japan), saesongi peoseot / 새송이버섯, (Korea), xìng bào gū / 杏鮑菇 / cì qín gū / 刺芹菇 / cì qín cè ěr / 刺芹側耳 (China).
Wat is het?
De Konings oesterzwam is de grootste variant in het geslacht van de oesterzwammen. Hij komt oorspronkelijk uit de landen rond de Middellandse zee, maar groeit ook in gedeelten van Azië. Sinds een paar jaar wordt de koningsoesterzwam volop gekweekt in Korea. Hij heeft een dikke, vlezige, witte stam en een niet veel breder, bruin hoedje.
Hoe te gebruiken?
Rauw heeft hij niet veel smaak. Maar gebakken of gegrilld komt er een heerlijke umami-smaak vrij. Konings oesterzwam is een van de lekkerste paddestoelen. De textuur doet denken aan zeeoren (abalone). Gewoon flink bakken of grillen, lekker met boter, een beetje knoflook, scheutje sojasaus. Vacuum of luchtdicht verpakt is koningsoesterzwam een behoorlijk aantal dagen houdbaar in de ijskast.
Tips, weetjes & recepten
Hoe heet het?
Strochampignons, straw mushrooms，Volvariella volvac (L), cǎo gū (草菇), hed fang (เห็ดฟาง), nấm rơm.
Wat is het?
Strochampignons zij de Chinese variant van onze champignon. Ze lijken qua smaak heel erg op elkaar. Het hoedje van deze champignon lijkt naar binnen gegroeid, maar eigenlijk is hij gewoon nog niet rijp, hij wordt geplukt voordat het hoedje “los” springt en de champignon dus nog een bolletje is. De champignons worden gekweekt op stro gemaakt van de rijstplant, vandaar de naam stro-champignon.
Hoe te gebruiken?
Stro-champignons uit blik gebruik je net als gewone champignons uit blik, maar voor het visuele effect is het leuker allemaal even doormidden te snijden. Afspoelen en uit laten lekken. Als leuk element in een groenteschotel. Vers nog niet gesignaleerd in Nederland, wel gedroogd.
Tips, weetjes & recepten
Hoe heet het?
Shii-take bouillonblokjes, Chinese paddenstoelenbouillon, shii-take broth, dōnggū tāngfěn / 冬菇汤粉.
Wat is het?
Shiitake bouillon is een vegetarische bouillon op basis van Chinese champignons/shiitake. Het stelt op zich niet zoveel voor, maar daarom kan er ook niet zoveel mis mee zijn: zelf maken levert geen enorme voordelen op.
Hoe te gebruiken?
Als basis voor soepen en sauzen. Een of twee blokjes op 1 liter kokend water. Ook lekker om gerechten mee op smaak te brengen.
Tips, weetjes & recepten
