Pomelo (pompelmoes)

pomelo, pompelmoes of haddock fruitHoe heet het?
Pompelmoes, pomelo, shaddock, Citrus maxima / Citrus grandis (L), Buoi (Vietnam), som-oh / ส้มโอ (Thailand), jeruk bali / jeruk besar / pamelo (Indonesië), yòuzi / 柚子 (China), buntan / 文旦 / zabon / 朱欒 (Japan).

Wat is het?
Pomelo is de dikke mamma van de ons meer bekende grapefruit (een grapefruit is een kruising tussen de pomelo en sinaasappel), zoeter, minder zuur en weinig tot niet bitter. Eigenlijk veel lekkerder dan een grapefruit, maar wel met dikke, enigzins onhandelbare schil en taaie, oneetbare vliezen. Maar als je je daar eenmaal overheen zet snap je waarom deze vrucht zo geliefd is in heel Azië. De schil kan lichtgroen of geel zijn, het vruchtvlees lichtgeel, oranje of roze.

Hoe te gebruiken?
Het principe is simpel: pel eerst de dikke schil en pel dan de partjes. Je eet de velletjes dus niet op. Men eet pomelo als dessert of snack.
pomelo met chilipeper-zout-suiker Sommigen dippen de partjes in zout of een mengseltje van suiker, zout en chilivlokken (5:1:1). Ook lekker in gerechten waar je normaal grapefruit in zou verwerken: salades, garnalen cocktails, etc. Combineert goed met avocado. Kies in de toko de zwaarste exemplaren met een gave huid. Hoe zwaarder, hoe verser, hoe sappiger. Ze zijn erg lang (weken) houdbaar, maar worden wel steeds minder sappig, vandaar. Aangebroken pomelo’s in plastic folie nog wel een aantal dagen in de ijskast te bewaren.

Tips, weetjes & recepten

  • Filmpje: hoe een pomelo te pellen
  • Mijn manier: snijd het kapje eraf. Trek met een kort schilmesje diepe snedes van boven naar beneden. Langs deze hulplijnen pel je de schil er nu redelijk gemakkelijk vanaf. Je mag gerust veel wit laten zitten. Daarna breek je de pomelo in tweeën. Steek een vlijmscherp mesje “plat” in het bovenste partje en snijd alsof je een envelope open snijdt. Dan haal je het vruchtvlees voorzichtig los. Trek het vel eraf en begin aan het volgende partje.
  • Recept: salade met pomelo en garnalen
  • Weetje: pomelo is de grootste van alle citrusvruchten (tot wel 30 cm groot en 2 kg zwaar) en de naam (in veel talen) komt van de Nederlandse naam “pompelmoes”. En dus niet andersom. Alleen de Belgen doen dwars, die bedoelen met een pompelmoes een grapefruit.
  • Ook leuk: “pomelo hoedjes

Wat is er te koop? (klik hier)

Indiase Mango’s (Aphonso)

Indiase Mango
Hoe heet het?
Indiase mango, Indian Mango. Op de foto : Alphonso mango.

Wat is het?
Zoals we in Nederland het aspergeseizoen hebben, hebben ze in India in dezelfde maanden april, mei en juni het mangoseizoen. En nadat in 2015 het EU-importverbod op Indiase mango’s werd opgeheven (iets met fruitvliegjes die we buiten wilde houden) kunnen wij er in Nederland nu ook van genieten. Er zijn een aantal overheerlijke rassen, maar iedereen is het er toch wel over eens dat de Aphonso het lekkerste is. De Alphonso mango is klein (zo groot een kleine avocado), minder langwerpig dan sommige rassen, heeft prachtig diep-oranje vruchtvlees en smaakt heerlijk zoet, sappig, bijna romig en heeft een warme, kruidige smaak die doet denken aan nootmuskaat.

Hoe te gebruiken?
De officiële manier om een mango te slachten is om eerst, rond/langs de pit, de twee “wangetjes” los te snijden. Die kun je met een lepel uitlepelen, eventueel nadat je eerst het vruchtvlees in ruitvorm ingekerfd hebt. De middelste plak, die waar de pit nog in zit, schil je eerst zo dun mogelijk en daarna snijd je het vruchtvlees rondom los. Lekker in lassi, smoothies, desserts of gewoon zo uit het vuistje. Een rijpe mango herken je aan een schil waarin geen of vrijwel geen groene vlekjes meer zitten. Deze mooie, rijpe, ingevlogen Indiase mango’s zijn niet lang houdbaar, meestal maar een paar dagen tot een week of anderhalf.

Tips, weetjes & recepten

Drie mango's

Wat is er te koop? (klik hier)

Mangosteen

Mangosteen
Hoe heet het?
Mangosteen, mangistan, mangostan, mangoestan, manggistan, mangestang, Garcinia mangostana (L), manggis (Indonesië). Bijnamen: koningin van het fruit, voedsel van de goden.

Wat is het?
Een mangosteen is een tropische vrucht ter grootte van een flinke mandarijn met een dieppaarse schil die eruit ziet als oud, gebutst leer en een even gebutst, dik kroontje dat eruit ziet of het erop gekleid is. Als je de mangosteen pelt blijkt het een dikke, makkelijk afpulkbare, bruinrode schil te hebben met binnenin een aantal prachtig witte partjes die doen denken aan knoflookteentjes. In de grotere partjes zit soms een pit. De smaak is fris, aromatisch, zoet, de textuur zacht, sappig maar een beetje draderig.

Hoe te gebruiken?
De schil moet niet keihard zijn. Je zou er makkelijk butsjes in moeten kunnen duwen. Het is lastig schillen en je er rode vingers van. Snij een snede over “de evenaar” en probeer de mangosteen daarna open te wippen. De partjes haal je er wel makkelijk uit, maar het is lastig eten omdat in sommige partjes een pit zit die nogal verweven is met het vruchtvlees (zoals bij mango, waar de mangosteen trouwens geen familie van is). Ook de partjes in blik hebben gewoon nog die pit. Je eet mangosteen dus zo op, omdat je het lekker vindt, of je verzamelt het vruchtvlees, frut de pitten eruit en pureert het om bijvoorbeeld sorbet of pudding van te maken. Verse mangosteen is moeilijk te bewaren en het is altijd een beetje een gok of ze al of nog goed zijn. Eigenlijk eet je een vrucht als mangosteen het beste in Indonesië, versgeplukt van de boom.

Tips, weetjes & recepten

  • Recept: Mangosteen sorbet.
  • Mangosteen uit blik is veel goedkoper en veel makkelijker te verkrijgen. De partjes zijn wel minder mooi, maar als je ze pureert maakt dat niks uit:

Mangosteen in blik

Wat is er te koop? (klik hier)

Salak (slangenvrucht)

Salak, slangenfruit
Hoe heet het?
Salak, slangenvrucht, slangenhuid fruit, Salacca zalacca / Salacca edulis (L.), snake fruit.

Wat is het?
De salak of slangenvrucht is een ± 8 cm lang, druppelvormig vruchtje met een harde, roodbruine, glanzende slangenleer-achtige schil. Binnenin zitten 2 tot 4 wit-gelige partjes met daarin een bruine, oneetbare pit. De salak groeit in trossen, onderin een onooglijk lelijke, doornige palmsoort (zie: foto). Oorspronkelijk in de moerassen van Maleisië, Sumatra en Java maar tegenwoordig ook elders. De salak partjes zijn crunchy en smaken friszuur, een beetje als zure ananas met een klein, gefermenteerd bijsmaakje. Bijzonder dus.

Hoe te gebruiken?
Om een beginnetje te maken breek je het puntje af, daarna pel je de leerachtige schil er makkelijk vanaf. Om de partjes zit nog een membraampje/velletje dat je eraf wilt peuteren. De partjes zijn niet erg decoratief, er zijn ook weinig recepten te vinden met salak, men eet ze meestal gewoon zo uit het vuistje. De harde schil beschermt de salak jammer genoeg niet tegen beurse plekjes, als je die tegenkomt snijd je ze beter weg, eet ze niet op. Je kunt salak een paar dagen in de koelkast bewaren.

Tips, weetjes & recepten

  • Recept: Pickled Salak
  • Er zijn meerdere variëteiten van de salak, de ene hoger aangeschreven (lees: duurder) dan de ander: salak pondoh, salak bali en de duurste: salak gula pasir. Van die laatste wordt ook wijn gemaakt. In het algemeen kun je zeggen dat hoe witter de partjes hoe zoeter de smaak.

Salak fruit
Wat is er te koop? (klik hier)

Verse kokosnoot

Kokosnoot openen
Hoe heet het?
Kokosnoot, klapper of klappernoot, Cocos nucifera (L), kelapa / kelapa tua (Indonesië), dua / dừa (Vietman), maprow / maprao (Thailand), yé​zi​ / 鲜椰子 (China).

Wat is het?
Een verse kokosnoot is de rijpe steenvrucht (geen noot dus) van de kokospalm, een palmsoort die zo’n beetje over de hele wereld groeit, als het er maar warm en vochtig genoeg is. De kokosnoten worden meestal geplukt als ze groen en rijp zijn, daarna laat men ze verder rijpen/drogen zodat de schil bruin wordt en het vruchtvlees stevig & wit in plaats van zacht & lichtroze. Als men ze aan de palm laat zitten gebeurt dit vanzelf, voordat ze loslaten en naar beneden vallen.

Hoe te gebruiken?
Het beste is om gewoon even een priem en hamer te pakken en twee van de drie oogjes te doorboren om het kokoswater beheerst op te vangen in een kommetje. Dat scheelt geklieder. Daarna kun je eventueel grof geweld gebruiken om ‘m open te kraken: hamer, bijl of gewoon op de stoeprand rammen. Eenmaal gekraakt kun je het witte vruchtvlees er in stukken uit peuteren of in schraapsels uit schrapen. Kies in de winkel de zwaarste kokosnoot die klotst alsof ie vol water zit. Hoe lichter, hoe groter de kans dat ie oud en uitgedroogd of rot is. Thuis nog wel even te bewaren, maar ’t blijft lastig inschatten of ie nog goed is.

Tips, weetjes & recepten

  • Tip: blaker de kokosnoot (zonder kokoswater) op een gaspit tot ie zwart is. Als je geluk hebt laat het vruchtvlees daarna los zonder bruin velletje! (zie dit filmpje)
  • Zie ook de post over: jonge kokosnoot of over kokosmelk.

Kokosnoot open maken

Andere posts over of met kokos:

Jonge kokosnoot Kokosmelk en kokosroom Kokos Olie Geraspte kokosnoot Indian Style Steak kokos drogen

Jonge kokosnoot (Kelapa Muda)

Jonge kokosnoot open maken
Hoe heet het?
Jonge kokosnoot, fresh young coconut, Thai coconut, jonge klapper, Kelapa Muda (Indonesië), maprow orn (Thailand), dua tuoi (Vietnam), yé​zi​ / 鲜椰子 (China).

Wat is het?
Een jonge kokosnoot is een kokosnoot waarvan de buitenkant nog niet verhaard en donkerbruin is. Het vruchtvlees is zacht en puddingachtig, niet crunchy zoals bij een volwassen kokosnoot. In de winkel reeds ontdaan van de groene schil en in een karakteristieke cilindervorm met punt gesneden.

Hoe te gebruiken?
Het kokoswater is lekker om te drinken. Van het vruchtvlees kun je je eigen kokosmelk maken of exotische smoothies. De smaak is zachter, minder kokosnootachtig dan een rijpe kokosnoot. Zoek het witste exemplaar uit, hoe witter hoe verser. Na openen hooguit een paar dagen houdbaar in de koelkast. Beter bewaar je dan het vruchtvlees apart in een zakje. Dat kun je ook invriezen. Ongeopend kun je ze wat langer bewaren, afhankelijk van hoe lang ze al onderweg zijn en in de winkel lagen. In de koelkast of een koele plek.

Hoe te slachten?
Begin niet aan de puntachtige bovenkant, maar snij wat “bast” van de onderkant weg, totdat je voelt dat je langs de noot snijdt. Probeer die een beetje bloot te leggen, dan zul je zien dat er 3 rondjes verschijnen, de ogen. Daar kun je de kokosnoot vrij gemakkelijk doorprikken of open krabben met de punt van je mes. Zet hem daarna op zijn kop op een kommetje dat groot genoeg is om het water op te vangen. Zoals je ziet is een knoeiboel helemaal niet nodig.
Om ook het vruchtvlees te scoren zul je de noot moeten kraken. Gelukkig is de noot veel minder hard dan van een volwassen vrucht, maar gebruik evengoed niet je beste mes of hakbijl. Sla je mes/hakbijl in de vrucht en sla er dan rustig met een hamer op tot ie open splijt. Met grof geweld kraken kan natuurlijk ook. Het vruchtvlees (middenvoor op de foto rechts) kun je er met een lepel heel makkelijk uitschrapen.

Tips, weetjes & recepten

  • Meer over de kokosnoot op: indischkookboek.nl
  • bedorven, jonge kokosnootLet op: als het kokoswater en vruchtvlees rose is gekleurd is ie niet meer goed. Of je dit al aan de buitenkant zou kunnen zien is niet helemaal duidelijk. Klik op de foto voor een duidelijker beeld

Andere posts over of met kokos:

Verse kokosnoot Kokosmelk en kokosroom Kokos Olie Geraspte kokosnoot Indian Style Steak kokos drogen

Wat is er te koop? (klik hier)

Kaki (of sharon fruit)

Kaki vrucht / Sharon fruit
Hoe heet het?
Kaki, persimmon, Japanese Persimmon, Diospyros kaki (L), shizi / 柿子 (China), kaki / 柿 (Japan), gam / 감 (Korea).
Speciale variëteit hierin: sharon fruit / Triumph / Persimon Bouquet (foto hierboven)

Wat is het?
De kaki vrucht komt oorspronkelijk uit China, heeft een dunne, gladde, fel oranje schil, oranje vruchtvlees, een uitgedroogd, groen kroontje en soms ook 2-8 oneetbare pitten. Kaki´s zijn in te delen in twee soorten:
* hachiya kaki, “hoger dan een tomaat”, alleen overrijp lekker.
* fuyu kaki, “vroeger altijd iets platter dan een tomaat maar tegenwoordig ook steeds groter en hoger”. Is ook lekker als nog niet helemaal rijp.
Een goed rijpe kaki (fuyu of hachiya) smaakt zoet & kruidig als pruim & dadel. Een bijna rijpe fuyu ook nog fris als een appel, maar een onrijpe hachiya is oneetbaar zuur & wrang door de vele taninnes. In de Nederlandse winkels liggen eigenlijk alleen fuyu kaki’s en dan een variëteit die werd ontwikkeld en geteeld in Israël: sharonfruit.

Hoe te gebruiken?
Rijpe sharon fruitEen fuyu kaki of sharonfruit kun je dus ook eten als die nog niet helemaal rijp is, het vruchtvlees is dan fris, zoet, crunchy, een beetje als appel, maar fijner en zachter van structuur. Te eten in partjes zoals appel, in fruitsalade of chutney. Schillen is niet nodig. Een hachiya kaki móét echt overrijp zijn voor je hem kunt eten, maar een fuyu kaki is overrijp ook op zijn lekkerst. Rijpen gaat heel goed thuis, in een winterzonnetje in de vensterbank. Als je de schil indrukt moet die meegeven als een overrijpe, rimpelige tomaat (foto). Als je ‘m doorsnijdt moet het vruchtvlees glazig zijn, als van een druif, maar zacht als pudding (zie foto hiernaast). In dat stadium lijkt uitlepelen de meest logische manier van eten. Verwerken in jam of compote kan natuurlijk ook. Alle soorten zijn nog een behoorlijke tijd te bewaren. Rijpend in het zonnetje of niet rijpend in de koelkast.

Tips, weetjes & recepten

  • Lekker in chutney, samen met lam, varken of kip in een Oosterse wrap
    (recept voor de kaki chutney na de klik)
  • In Japan en Korea worden kaki vruchten ook gedroogd: hoshigaki, een ware delicatesse maar moeilijk (niet?) verkrijgbaar in Nederland. Niet vergelijkbaar met de gedroogde kaki’s uit China die in de toko liggen.
  • Zie ook de post over: Koreaanse kaki azijn
  • Naast de in deze post beschreven “Japanse kaki” zijn er nog: de Amerikaanse (kleiner, platter, met grote pitten), de Mexicaanse (groen vel, zwart van binnen), de Filipijnse (rood), de Indiase (niet lekker, eerder een medicijn) en de kleine dadelpruim. Meer over die verschillende soorten op: wiki.
    Of bekijk dit een filmpje van: iemand met 5 soorten kaki op een rijtje

Wat is er te koop? (klik hier)

Zuurzak

Zuurzak - guanabana
Hoe heet het?
Zuurzak, guanábana, graviola, soursop, soursapi, Brazilian pawpaw, prickly custard apple, Annona muricata (L), mãng cầu Xiêm / mãng cầu ga (Vietnam), thurian-thet / thurian-khaek / rian-nam (Thailand), guyabano (Filipijnen), sirsak / nangka belanda / durian belanda (Indonesië), cì guǒ fān lì zhī / 刺果番荔枝 (China)

Wat is het?
De zuurzak is een beetje uitgerekte, kromme, peervormige, groene vrucht met stekels en varieert van zo’n 10 tot wel 35 cm groot. Van binnen zit wit, puddingachtig maar ook vezelig vruchtvlees met bruine zaden. Zuurzak smaakt zoet en friszuur tegelijk. Een beetje naar aardbei, banaan en limoen. Erg lekker.

Hoe te gebruiken?
Een verse zuurzak schil of pel je eerst, daarna snijd je ‘m in de lengte doormidden, trekt de draderige kern (net als bij peer) eruit en peutert boven een kom de zaden er stuk voor stuk uit. (zie: illustratief filmpje). Het resultaat lijkt op een geprakte banaan (foto). Stukken makkelijker is voorbereide zuurzak kopen bij de toko, diepgevroren of in blik. Pureer het vruchtvlees in een blender (flink lang, het duurt even voor de structuur echt fijn is gemalen) en maak er drankjes, smoothies of ijs van. Ik wrijf het voor de zekerheid soms ook nog door zeef. Verse zuurzak mag wel wat donkere plekjes hebben. Door de leerachtige schil heen moet je kunnen voelen dat het vruchtvlees zacht is. Zuurzak kun je niet zo lang bewaren, reden waarom je ze ook niet vaak vers ziet in Nederland. Vruchtvlees wordt bruin bij blootstelling aan lucht.

Tips, weetjes & recepten

  • Zuurzaksap maak je door het vruchtvlees te blenderen met (een combinatie van) melk / kokosmelk / gecondenseerde melk / water / spa rood en op smaak te brengen met (palm) suiker / limoen / citroen / nootmuskaat / vanille / kardemom / kaneel. Of wat je zelf lekker lijkt.
  • Recept: zelfgemaakt zuurzak-ijs.
  • In veel Surinaamse toko’s vind je in de diepvries zuurzakbladeren. De thee die daarvan getrokken wordt wordt gebruikt tegen allerlei kwalen.
  • Omdat de Hollanders in Nederlands-Indië wel meteen gek waren op zuurzak (sirsak), maar niet meteen op haar zusjes doerian & nangka noemden men sirsak ook wel “nangka belanda”of “durian belanda”.

Wat is er te koop? (klik hier)

Nangka (Jackfruit)

Rijpe Nangka of Jack Fruit
Hoe heet het?
Nangka (in het Nederlands, Maleisisch en Filipijns), kowa/koa (rijp) of katahar (onrijp) (Suriname), jackfruit (UK), Artocarpus heterophyllus (L), mít (Vietnam), khanoon / kha-nun / kanun / ขนุน (Thailand).

Jackfruit @Madhav PaiWat is het?
Nangka of jackfruit is de enorme (tot wel 90cm lange, 40kg wegende!) vrucht van de van oorsprong Indiase boom die nu in half Azië, Afrika en Zuid-Amerika voorkomt. Groeit net als zijn stinkende broertje de doerian direct aan de stam, niet aan takken, maar heeft iets minder gevaarlijk uitziende punten. In de rijpe vrucht zitten de eetbare partjes, die smaken een beetje naar mandarijn, al noemen anderen vaker ananas, banaan en mango. Het is zoet, maar niet mierzoet en de structuur is stevig en knapperig. Al zullen beide sterk afhangen van de variëteit en rijpheid. Onrijpe jackfruit is niet zoet, het smaakt (nog) nergens naar.

Hoe gebruik je rijpe, zoete jackfruit?
De rijpe, zoete, gele partjes van jackfruit worden verwerkt in desserts, smoothies, custardpudding, milkshake, ijs, chips, etc. De zaden kun je net als kastanjes gekookt of geroosterd eten, ze zouden smaken als aardappel. Rijp jackfruit is ook in blik te koop, altijd op siroop. Spoel voor gebruik wel even goed af tegen de blikkerige smaak. Verse jackfruit partjes zijn in de koelkast nog best een aantal dagen houdbaar. Hele of schijven jackfruit waarschijnlijk nog wat langer.

Hoe gebruik je onrijpe, groene jackfruit? (nangka muda)
Young JackFruit uit blikOnrijpe, groene jackfruit eet je als een groente en nooit rauw. Bijvoorbeeld in blokjes in een curry. Zo ongeveer als je kip zou gebruiken in een curry. Je eet dan eet alles behalve de schil, dus niet alleen de partjes. Vers is het wel eens te koop bij Surinaamse toko’s (dan heet het katahar), maar makkelijker is de groene jackfruit in blik. Dat is te koop in elke toko en tegenwoordig ook in de gewone supermarkt (daar heet het Young Jackfruit).

Tips, weetjes & recepten

  • Filmpje: hoe slacht je een jackfruit.
  • Belangrijkste tip bij het zelf schoonmaken van verse nangka: smeer je mes in met olie, gebruik handschoentjes en werk op plastic, er schijnt namelijk een enorm plakkerige substantie vrij de komen die bijna alleen met aceton weer is te verwijderen. (geen last van als je kant-en-klare partjes koopt)
  • Niet verwarren met de doerian, dat is een vrucht met een zogenaamde “acquired taste”, de nangka is gewoon ongecompliceerd lekker. Ook niet verwarren met de zogenaamde “nangka belanda”, hier meer bekend als zuurzak.
  • Recept: Jackfruit curry uit Sri-Lanka (al denk ik dat je daarvoor beter onrijpe jackfruit uit blik voor kunt gebruiken dan verse, rijpe jackfruit)

Hoe maak je Pulled Jackfruit en wat is er te koop? (klik hier)

Kumquat (mini sinaasappeltjes)

kumquatHoe heet het?
Kumquat, cumquat, koemkwat, dwergsinaasappel, kinkan / 金柑 (Japan), geumgyul / 금귤 (Korea), somchíd / ส้มจี๊ด (Thailand), cam quất (Vietnam), jīnjú / 金橘 (China).

Wat is het?
Kumquat is het kleine (± 3cm) meestal ovale, sinaasappelachtige citrusvruchtje van een van oorsprong Zuidoost Aziatische boom. Een kumquat lijkt niet alleen qua uiterlijk een mini-sinaasappeltje, de smaak is ook vergelijkbaar, alleen minder zoet, een beetje wrang/bitter en kruidiger. Er zijn tegenwoordig ook varianten die bijvoorbeeld meer op limoen lijken, de zogenaamde limequat.

limequatHoe te gebruiken?
Kumquats kun je in hun geheel, dus inclusief schil & pitjes eten. Gewoon rauw, bijvoorbeeld in plakjes om een cocktail, toetje of salade op te fleuren, maar vaker worden ze geconfijt of verwerkt tot marmelade of jam. Kumquats zijn in principe waterdicht, dus als je ze in hun geheel wilt verwerken zul je er gaatjes in moeten prikken, anders dringen de smaken niet door. In de koelkast nog een week of twee te bewaren. Invriezen kan eventueel ook.

kumquats in kruidige siroopTips, weetjes & recepten

Wat is er te koop? (klik hier)

Doerian (stinkvrucht)

Durian of doerian
Hoe heet het?
Doerian, stinkvrucht, durio zibethinus (L), durian (Indonesië), de koning van het fruit (bijnaam).

Wat is het?
Doerian is een tropische, groen-geel-bruine “punk” vrucht uit Indonesië en Maleisië, zo groot als een rugbybal vol vervaarlijke spikes met van binnen een soort grote mandarijnenpartjes, maar van een totaal andere structuur, zonder velletje en met een oranjebruine pit in elk partje. De structuur doet een beetje vlezig aan, maar valt uiteen in je mond, als romige, vettige, stevige, smeuïge pudding. doerian De smaak is zoet, maar niet mierzoet, friszuur en tongprikkelend zoals een lichtmousserende wijn je tong kan prikkelen. De smaak een beetje als licht fermenterende banaan, anderen herkennen er amandel in, soms ook ui en knoflook. Maar het bekendst is de doerian om zijn penetrante en voor sommigen misselijkmakende geur. Het ruikt een beetje alsof je het gas open hebt laten staan, maar hoe rijper hoe penetranter en het verschilt ook nog per variëteit.

Hoe te gebruiken?
Zo uit het vuistje opsnoepen of verwerken in ijs, toetjes, smoothies etc. Van een hele vrucht hou je ongeveer 15% tot 30% vruchtvlees over. Hoe je zo’n vrucht uitkiest en open maakt lees je hier (engels). De partjes kun je nog wel een dag of twee, uiteraard luchtdicht in de ijskast bewaren (bakje zul je naderhand waarschijnlijk weg willen gooien). Invriezen kan ook, sterker nog, de vruchten worden eigenlijk altijd bevroren geïmporteerd. De zaden kun je rauw niet eten, maar geroosterd schijnen ze lekker te zijn.

Tips, weetjes & recepten

  • Bij veel vervoersmaatschappijen verboden mee te nemen als handbagage. Daar is zelfs een eigen verbodsbord voor:
  • Katten zijn er ook niet erg dol op getuige de vele: filmpjes op youtube.
  • Niet verwarren met: jackfruit cq nangka of zuurzak. Die hebben ook stekels, maar smaken heel anders.
  • Recept voor doerian ijs na de klik!

Wat is er te koop? En hoe maak je doerian ijs? (klik hier)

Groene mango

groene mangoHoe heet het?
Groene mango, onrijpe mango, green mango.

Wat is het?
Een groene mango is een onrijpe mango. Niet zacht, sappig, zoet en oranje, maar hard, zurig en groen. Kleiner dan de rijpe mango’s zoals wij die in Nederland kennen, ongeveer ter grootte van een flinke peer. Het is de vrucht van een van oorsprong Indiase boom, die nu overal in de wereld waar het maar even warm genoeg is groeit. Groene mango smaakt lichtzurig en een beetje wrang, zo uit het vuistje niet lekker, in salades, pickles en curries wel.

Hoe te gebruiken?
De schil en de pit eet je niet op. Het vruchtvlees in dunne reepjes, eventueel nog een beetje gekneusd is de basis voor typisch Thaise en Vietnamese rauwkost salades. Gebruik een “julienne snijder” of snijd eerst (met een dunschiller) dunne plakjes en snijdt die in reepjes. Een derde methode is de mango in een hand te houden en er dan met een flink mes tot op de pit verticale snedes in te slaan. Als je daarna een dunschiller pakt heb je ook reepjes. Groene mango is ook lekker in viscurries en chutneys. In de koelkast nog wel een flinke aantal dagen te bewaren. Buiten de koelkast rijpen ze door en wordt het vruchtvlees gewoon oranje.

Tips, weetjes & recepten

Wat is er te koop? (klik hier)

Yuzu (Japans citrusvruchtje)

Yuzu, Japanse citrusHoe heet het?
Yuzu, Citrus ichangensis × Citrus reticulata (L), yuja / 유자 (Korea), xiāngchéng / 香橙 (China), yuzu / ユズ / 柚子 (Japan).

Wat is het?
Yuzu is een Japanse citrusvrucht die eruit ziet als een mislukte mandarijn. Vroeg in het seizoen zijn ze nog limoengroen, daarna worden ze oranje en op het allerlaatst fris geel. Dikke schil, vaak met lelijke plekjes, weinig vruchtvlees, veel pitjes. De smaak doet denken aan een kruidige citroen met een vleugje mandarijn, sommigen herkennen ook grapefruit, muskus of dennengeur. Een complexe smaak dus, chefs zijn er dol op.

Hoe te gebruiken?
Verse yuzu is amper te krijgen in Nederland, wel prijzige flesjes met yuzusap en goedkopere flesjes met yuzusapmengsels (zoals rijstazijn met yuzusmaak (pon-zu) of sinaasappelsap met yuzusmaak). Vers yuzu-zest hebben we hier dus ook niet, maar weer wel potjes met gedroogde yuzuschil, yuzupuree, gesuikerde yuzu (zie ook de post over yuzu thee) en yuzuchilipeperpasta (daarover later meer). Yuzu wordt gebruikt zoals limoen of citroen, in hartige en zoete gerechten.

Tips, weetjes & recepten

  • Eventueel vervangen door limoen. Beetje citroen of mandarijn of een mix kan misschien ook wel. Het is dan wel anders, maar het “past” wel.
  • Er bestaan meerdere variëteiten, yuzu ziet er dus niet altijd hetzelfde uit. Zie bijv de “shishi yuzu” die besmet lijkt met wratten: foto’s.
  • Grappig is dat de yuzu eeuwen geleden in Japan werd geïntroduceerd door de Chinezen, de Japanse naam is dus afgeleid van het Chinese yòuzi / 柚子. Maar in China zelf is de yuzu nooit echt aangeslagen (China is groot en deze vrucht groeit er ook niet overal) en zo is men daar in de loop der tijd die naam gaan gebruiken voor de pomelo/pompelmoes! Een yuzu vruchtje in China heet nu xiāngchéng / 香橙.

Wat is er te koop? (klik hier)

Kaffir limoen (djeroek limo)

kaffir limoenHoe heet het?
Kaffir limoen, kaffir lime, djeroek lime, djeroek limo, wilde limoen, thai lemon, Indonesische citroen, makrutlimoen, Citrus hystrix, djeroek poeroet / jeruk perut / limau purut / limo purut (Maleisië/Indonesië), luk makrut (Thailand), truc (Vietnam).

Wat is het?
Djeroek limo is het kleine (2-5cm), pokdalige, groene citrusvruchtje (papeda) van de kafferlimoen (Mauritius papeda), een veelvoorkomende struik uit zuidoost Azië. De vruchtjes worden het meest gebruikt in de keukens van Thailand en Laos, het blad wordt in meer landen gebruikt. Smaakt en ruikt als limoen, maar dan net even iets intenser, geparfumeerder.

Hoe te gebruiken?
Wordt voornamelijk voor de schil gebruikt, niet het sap. De zest (rasp) gaat door de currypasta’s en boemboes. Maar let op dat je het wit niet meeraspt, want dat is nog bitterder dan bij normale citrusvruchten. En had je ze ingevroren (wat best kan), dan is het wit nog weer bitterder geworden en vervliegt het aroma van de zest binnen een uur. Snel gebruiken dus. Het (weinige) sap kan eventueel gebruikt worden in dressings, maar pas op met de dosering.

Tips, weetjes & recepten

  • Lees ook de post over limoenblaadjes van dezelfde boom/struik
  • Bij sommige tuincentra kun je djeruk perut planten in pot kopen, ze zijn redelijk makkelijk als kamer- of terrasplant te houden.

Wat is er te koop? (klik hier)

Jujube (Chinese dadels)

Jujubes, Chinese dadels
Hoe heet het?
Jujube, gedroogde Chinese dadel, red date, Ziziphus zizyphus, nabq / dum / tsal / sadr / zufzuuf / sidr / anab / annab (Arabische landen), zǎo / 枣 / 棗 (China), daechu / 대추 (Korea)

Wat is het?
Jujube is het bruinrode steenvruchtje van een Aziatische boom uit de wegedoornfamilie. Het ovale vruchtje met dunne, glanzende schil varieert in grootte tussen de 2,5 en 6 centimeter. Je komt ze meestal (zon-) gedroogd tegen. Daarin kun je twee “soorten” onderscheiden:
hóng zǎo / 红枣 / red date
  = gewone, gedroogde jujube (foto hierboven)
hēi zǎo / 黑枣 / black date
  = gedroogd en gerookt en daarom donker van kleur (foto hieronder)

Jujubes, Chinese dadelsHoe te gebruiken?
Jujubes worden in medicinale soepen, stoofschotels en verkoelende dessertsoepjes gegeten. Combineert goed met appel of kip, lichte smaken dus. Soms worden jujubes even voorgeweekt in warm water. Het smaakt een beetje weeïg, zoetig met een beetje melige structuur. De goedkopere Chinese zakjes gewoon donker en luchtdicht nog maanden te bewaren, maar de wat mooiere, duurdere jujubes bewaar je liever in de koelkast.

Tips & weetjes & recepten

  • Andere toepassingen van de jujube zijn: inleggen in suiker (gemì zǎo, honey date 蜜枣). Sap (枣醋), azijn (红枣醋 ) of wijn (hong zao jiu, 红枣酒) van maken. Inleggen in drank (jiu zao, 酒枣) of een soort marmelade van maken om thee van te zetten. (net als yuzu thee)
  • De beste jujubes komen uit het Zuiden van China en noemt men nán zǎo, southern date (南枣)
  • Recept: Kip met jujubes en dang gui uit de römertopf
  • Lees meer over jujubes op: wiki (Engels)

Wat is er te koop? (klik hier)

Tamarinde (asem)

Tamarinde / Asem
Hoe heet het?
Tamarinde, Indische dadel, tamarind, tamarindo, asem / assem / asam (Indonesië), kakapoesie (Suriname), มะขาม / ma kham (Thailand), me (Vietnam).

Wat is het?
Tamarinde zijn grote peulen (7-20 cm) van de tropische boom Tamarindus indica. Ze zien er een beetje uit als kale, dikke, bruine, uitgedroogde tuinboonpeulen, gevuld met vruchtvlees/smurrie waarin ook nog harde zaden zitten (zie foto hierboven). Het is de plakkerige smurrie waar het om gaat. Die kun je zelf uit de peulen peuteren of reeds gepeld in blokvorm kopen (zie foto hier rechtsonder).

Hoe te gebruiken?
Doe wat kleverige tamarinde in een kommetje en giet er wat heet water op. Paar minuutjes wachten, dan even een beetje kneden zodat zoveel mogelijk pulp oplost in het water. Daarna met een zeefje of gewoon met je vingers de pulp van het vocht scheiden. De vezels/stukjes die overblijven gooi je weg, het “dikke sap” (asemwater) gebruik je om mee te koken. Dat sap is ingekookt ook kant-en-klaar als tamarindepasta te koop in potjes. Dat is dus wel iets geconcentreerder dan zelfgemaakt asemwater, dus even opletten dat je dan niet teveel gebruikt. Tamarinde smaakt zurig en wordt net als azijn of citroensap gebruikt als malsmaker en frisse toets in marinades en stoofschotels, maar ook met suiker verwerkt tot zoete drankjes en snoepgoed. De blokken pulp zijn vrij lang en buiten de koelkast houdbaar, de potjes in de koelkast. Zelfs de peulen blijven vaak nog wel 2 jaar goed.
Tamarinde/Asem
Tips, weetjes & recepten

  • Simpel recept voor Ajam Assem: kipdelen insmeren met een nat papje van tamarinde en zout, paar uur tot een nacht laten marineren, daarna bakken in de olie of oven.
  • Makkelijk te vervangen door een scheutje citroensap of azijn. Misschien niet 1 op 1, maar ietsjes minder.

Klik voor meer info, foto’s en hoe je zelf tamarinde limonade maakt: (klik hier)

Goji besjes (wolfberry of boxthorn)

goji-berriesHoe heet het?
Goji bes, boksdoorn bes, wolfberry, boxthorn, barbary matrimony vine, Tibetan goji, Himalayan goji, goji berry, goji berries, gǒuqǐzǐ / 枸杞子, dàhóng gizǐ / 大红杞子 (China)

Wat is het?
Gojibesjes zijn de gedroogde vruchtjes van de Chinese boksdoorn (Lycium chinense), het zusje van onze Westerse boksdoorn (Lycium barbarum), beide uit de nachtschadefamilie. Deze planten groeien tegenwoordig zo’n beetje overal op de wereld, maar wordt voornamelijk in China en dan in het bijzonder in provincie Ningxia commercieel verbouwd. De kleine, oranjerode besjes worden als ze rijp zijn voorzichtig geplukt om daarna in de zon te worden gedroogd.
Al eeuwenlang wordt dit besje in China geroemd om zijn (vermeende) positieve werking op de gezondheid en sinds is aangetoond dat ze boordevol anti-oxidanten zitten merkt ook het westen dit besje aan als “superfruit”. De smaak is friszurig en een beetje zoet. De textuur en vorm doet aan een rozijntje denken.

Hoe te gebruiken?
Ze worden vrijwel nooit gedroogd gegeten, maar altijd eerst geweekt of meegekookt. En meestal maar een paar per persoon, 2 tot hooguit 10 besjes of zo. In rijst congee (een soort rijstepap), in allerlei hartige, zoete en medicinale Chinese soepjes of bijvoorbeeld als onderdeel van een bloementhee. Klassiek (en lekker!) is de combinatie met chrysant. Maar ik zie op internet dat men ze tegenwoordig ook als rozijntjes verwerkt, bijvoorbeeld in muffins of door salades. En dan gaan ze ongeweekt door het beslag, maar voor een salade worden ze even een paar minuten geweld in warm water.

Tips, weetjes & recepten

Wat is er te koop? (klik hier)

Nashi Peer (Aziatische zandpeer)

Nashi PeerHoe heet het?
Nashi peer, Aziatische peer, zandpeer, appelpeer, Pyrus pyrifolia. Asian pear, Japanese pear, Korean pear, Taiwan pear, sand pear, apple pear, bapple, papple, bae, nashipati, nashpati, nashi (Japans) 梨, 和梨

Wat is het?
Nashi is een bepaalde soort in het geslacht peer. Sappiger, wateriger, frisser, crunchier. De naam appelpeer slaat alleen op de vorm, niet op de smaak. Het smaakt gewoon naar peer, met een vleugje roos, ananas of honing. Binnen deze soort bestaan meerdere rassen/cultivars. Het ras op de foto hierboven is de Whangkeum.

Hoe te gebruiken?
Zo uit het vuistje of koud verwerkt in gerechten. Warm bereiden in bijvoorbeeld jam, siroop of taart kan ook. Ook leuk: in plakjes bakken of grillen voor op de bloedworst of in een salade. Net als in kiwi, mango of ananas zit er in deze peer een enzym dat vlees mals maakt, vandaar dat ze wel in marinades wordt gebruikt. In Azië wordt deze peer zo hoog gewaardeerd dat hij vaak wordt weggegeven als geschenk of gegeten bij speciale (familie)aangelegenheden. Op een koele plek of in de koelkast weken te bewaren.

Tips, weetjes & recepten

  • Niet verwarren met de China-peer (Pyrus bretschneideri), Tientsin-peer of Ya-peer, een andere soort, oorspronkelijk uit het noorden van China. Deze peer lijkt wel op de nashi-peer qua smaak en textuur, maar lijkt qua vorm meer op onze peer.
  • Recept: Yuk Hwe, de Koreaanse variant op Steak Tartaar

Wat is er te koop? (klik hier)

Maleisische rozenappel

wax appleHoe heet het?
Rose apple, red rose apple, wax apple, love apple, java apple, bell fruit, chomphu, chom phu thab thim, jambu air, jumbu, djamboe bol, djamboe semarang, water apple, mountain apple, makopa, tambis, chambekka, maleisische rozenappel of maleisische wasappel.

Wat is het?
Maleisische rozenappel is de peervormige vrucht van de Syzygium Samarangense boom. Oorspronkelijk uit de Filippijnen, Indonesië en Maleisië. De schil lijkt op het eerste gezicht van een dikke laag rode was gemaakt, maar is juist heel dun. Het vruchtvlees is knapperig en waterig, het heeft iets weg van de textuur van watermeloen, maar dan delicater. De smaak is zacht en friszoet, met een hint van rozengeur. Seizoensgebonden, juni t/m september.

Hoe te gebruiken?
Schillen is niet nodig. Alleen de holle kroon wegsnijden en misschien het beetje “fluf” dat in de kern zit. Zo opeten of bijvoorbeeld in een fruitsalade, compote of gelei verwerken. In de ijskast wel enige tijd houdbaar.

Tips, weetjes & recepten

Wat is er te koop? (klik hier)