Caiziyou vs. raapzaadolie en koolzaadolie

Soorten koolzaadolie
Hoe heet het?
De weg naar caiziyou leidt ons langs drie andere soorten olie:
* raapzaad (Brassica rapa ssp. oleifera)
* koolzaad / colza (Brassica napus subsp. napus)
* canola olie
* caiziyou (菜籽油 / cài zǐ yóu)

Raapzaad versus koolzaad
De Engelsen noemen het allemaal rapeseed en veroorzaken daarmee wel wat verwarring. In de Nederlandse taal is het beter geregeld. In het kort zit het als volgt: eerst hadden we raapzaad en op enig moment in de geschiedenis ging de raapzaadplant vreemd met een kool en daar kwamen bastaardkoolzaadkindjes van. Maar in de praktijk lijken raapzaad en koolzaad wel héél veel op elkaar.

Raap/koolzaadolie versus Canola
De zeer hoge concentratie onverzadigde vetten in raapzaad/koolzaadolie maakt de olie heel gezond, maar zorgt er ook voor dat ze snel ranzig wordt. Bovendien geeft de hoge concentratie erucazuur de olie een bittere smaak. Tel daarbij op de misvatting uit de jaren ’70 dat je van erucazuur hartvervetting krijgt en je snapt dat raapzaad/koolzaadolie nooit heel populair is geweest in de Westerse keuken. De olie werd vooral gebruikt als smeerolie, lampenolie en tegenwoordig ook als biobrandstof. Dat vonden boeren in Canada zonde, want koolzaad gedijt goed in een koud klimaat. Daarom begon men in de jaren ’70 nieuwe koolzaadrassen te kweken met veel minder erucazuur. Daarvan perste men Canola: CANada Oil Low Acid.

Geraffineerd versus koudgeperst
Canola olie veroverde de Westerse wereld, voornamelijk als een geraffineerde olie. Geraffineerd betekent dat het ontdaan is van alle “onzuiverheden” die zouden kunnen verbranden bij verhitting of de olie een ongewenste geur, smaak of kleur kunnen geven. De olie is daarmee een beetje ontdaan van zijn ziel en inwisselbaar geworden met alle andere geraffineerde oliën zoals arachide-, rijst- of zonnebloemolie, maar wel perfect om in te bakken, braden en frituren of te gebruiken als je de olie niet wilt proeven in een gerecht.

Caiziyou (koudgeperste en geroosterde koolzaadolie)
Caiziyou is de donkergele, meer stroperige olie die je geregeld voorbij ziet komen in kookfilmpjes uit Zuidwest-China van Dianxi Xiaoge en andere youtubers. Het wordt geperst van een Chinese variëteit koolzaad die op het eerste gezicht en in smaak ook weer nauwelijks te onderscheiden is van andere varianten, maar het bijzondere van Caiziyou zit hem vooral in het productieproces. De koolzaadjes worden eerst tot 120°C geroosterd en daarna geperst. Dat geeft de olie een extra, nootachtige smaakdimensie die je terugproeft in de gerechten die je ermee bereidt. Het beroemdste gerecht dat men maakt met Caiziyou is Sichuan Chili Oil (ook bekend als chili crisp oil).

Alternatieven voor Caiziyou
Caiziyou hebben we nog niet gespot in Nederland, maar is wel online (tegen hoge verzendkosten) te bestellen bij de Amerikaanse webshop voor Sichuanese ingrediënten The Mala Market. De olie waarvan gezegd wordt dat die het meeste lijkt op Caiziyou en die wel te koop is in Nederland is (Indiase) mosterdolie. Maar als je dat niet aandurft, dan is er tegenwoordig ook Nederlanse, koudgeperste koolzaadolie op de markt (zie hieronder na de klik). Deze olie is niet geroosterd, maar heeft wel de kleur van Caiziyou en smaakt zeker niet zielloos, maar heerlijk naar frisse, licht pittige mosterdsla. Ik zou de ingewikkelde “Caiziyou verhittingsrituelen” vergeten en deze olie nooit heter maken dan 180°C. Tot slot kun je natuurlijk gewoon kiezen voor elke willekeurige andere olie en je concentreren op de smaak van de ándere ingrediënten in een gerecht.

Filmpje
Het onvolprezen youtube kanaal Chinese Cooking Demystified over Caiziyou:

Wat is er te koop? (klik hier)

Ajam Pedis (hete kip)

Ajam Pedis vergelijken Asli, Indonesia, SariRasa, Koningsvogel, Kok Robin
Hoe heet het?
Ajam pedis, ayam pedis, hete kip.

Wat is het?
Ajam pedis is Indisch voor hete kip. Het internet, de Indische kookboeken en familiereceptenschriftjes staan vol recepten voor ajam pedis. Sommigen gebruiken een hele kip in stukken, anderen stukjes kipfilet of dijfilet. De kip wordt soms eerst aangebraden, soms ook niet. Het aantal ingrediënten varieërt van weinig tot veel en voor wie geen tijd heeft of denkt niet te kunnen koken verkopen toko en supermarkt verschillende kant-en-klare boemboes voor ajam pedis. Maar wat is nu het lekkerst? We namen de proef op de som.

Kant-en-klare boemboe?
We testten 4 kant-en-klare boemboes voor ajam pedis van de merken Asli, Indonesia, SariRasa en Koningsvogel (zie onderaan voor meer info) en maakten daarnaast ook onze eigen variant. Dat de zelfgemaakte het lekkerste bleek lag in de lijn der verwachting, maar dat de kant-en-klare boemboes zo on-lekker bleken hadden we niet verwacht. We volgden de instructies op de verpakking precies op; bij twee boemboes moest ook een uitje gefruit, een ander vroeg om ketjap en limoenblad. Voor de eerlijke vergelijking gebruikten we steeds kipfilet. Alle vier de kant-en-klare boemboes blijken heel vlak in smaak: Asli was een smakeloze bruine saus, Indonesia een iets lichter bruine smakeloze saus met een hint van chilipeper, Sarirasa had iets kartonachtigs en smaakte ook nog een beetje naar sojasaus, alleen Koningsvogel was pedis, maar toch ook niet echt lekker, alsof je kip met sambal zat te eten. Zelf maken is goedkoper, kost niet zo heel veel extra tijd en is veel lekkerder, maar voor wie toch per se een kant-en-klare boemboe wil gebruiken is de tip: voeg in ieder geval een flinke schep sambal toe, een limoenblaadje is ook lekker en op smaak brengen met sojasaus of ketjap manis helpt ook. Op zich valt er best nog wat van te maken.

Zelf Ajam Pedis maken?
Homemade Ajam Pedis
Zoals ik hierboven al schreef bestaan er honderden varianten op Ajam Pedis met meer of minder ingrediënten. Het lekkerste is om zoveel mogelijk verse ingrediënten te gebruiken, maar al naar gelang wat je in huis hebt kun je dingen gerust vervangen door de gemalen variant uit een potje of bijvoorbeeld een flinke schep sambal in plaats van chilipepers, dan nog win je het van de kant-en-klare boemboes. Alleen de ui in de basis zou ik niet vervangen. Ik maak ajam pedis meestal met kippenbouten, die stoof ik gaar in de saus, pluk ze van de botten en doe het geplukte vlees terug in de saus, omdat dat makkelijker eet dan kluiven.


AJAM PEDIS RECEPT

De kip
500g kipfilet of kippendijfilet in blokjes

De boemboe
1 ui gesnipperd (± 125g)
1 el verse gember in stukjes
2 teentjes knoflook
3 chilipepers

De specerijen
1/2 tl gemalen koriander
1/2 tl gemalen komijn
1/4 tl laospoeder
1/4 tl koenjit
1 mespunt trassi

Het vocht
2 el lichte sojasaus
40 gram gula djawa
1 el azijn
150ml water

Doe ui, gember en chilipeper in een smalle kom en maal met de staafmixer fijn.
Zet de rest van de ingrediënten in twee delen klaar. (zie foto hieronder)
Verhit een koekenpan met dikke bodem op halfhoog vuur.
Verwarm 1 of 2 el olie en bak de boemboe in een paar minuten geurig.
Voeg dan “de specerijen” toe en bak die rustig ook even mee.
Voeg “het vocht” toe en de kip.
Breng aan de kook en laat de kip met de deksel op de pan zachtjes pruttelen.
Voeg zonodig meer water toe. Een uur stoven is lekker, maar korter kan ook.
Laat de saus indikken of help een handje met een maizenapapje.
Serveren met rijst.

Ajam Pedis zelf maken
“De boemboe, de specerijen en het vocht”. (sambal ipv chilipeper)

Wat is er te koop? (klik hier)

Sojabonensauzen op een rijtje

Verschillende sojabonensauzen
Sojabonensaus, sojabonenpasta, gele bonen, gefermenteerde sojabonen, gezouten sojabonen, ieder land in Azië lijkt zijn eigen sojabonensaus te hebben. Wat is sojabonensaus en wat is het verschil tussen de ene en de andere? Welke lijken op elkaar en welke kun je eventueel met elkaar vervangen?

=> De eerder besproken soorten op een rijtje (vlnr op de foto) :
(klik op de namen voor de gebruikelijke bespreking, of klik hier voor alle besprekingen onder elkaar)

  • Hoisinsaus
    Uit: Zuid China, Kanton
    Smaakt zout en zoet tegelijk, duidelijk friszuur pruimensmaakje.
    Lijkt op: “zoete bonensaus met ketchup”.
  • Zoete bonensaus
    Uit: Noord China
    Smaakt minder zout en zuur dan hoisin. Heeft een lekker sojasaus-achtig smaakje en is tegelijkertijd ook zoet.
    Lijkt op: Japanse agadashi miso en Koreaanse chunjang. (niet op foto)
  • Chu Hou saus
    Uit: Zuid China, Kanton
    Smaakt hartiger dan zoete bonensaus, door de sesampasta en andere smaakmakers.
    Lijkt op: “zoete bonensaus of gele bonensaus met sesampasta”.
  • Gele bonensaus (taotjo)
    Uit: China (ook bekend in Indonesië en Thailand)
    Smaakt zout en hartig, helemaal niet zoet en ook geen sojasaussmaakje. Vaak met hele boontjes, soms glad gemalen.
    Lijkt op: lichte miso of doenjang.
  • Miso
    Uit: Japan
    Complexer met een duidelijker gefermenteerd alcoholachtig smaakje. Steviger, stugger ook. Meer een pasta dan een saus.
    Lijkt op: eigenlijk moeilijk te zeggen, want er zijn vele varianten. Maar de shiro miso op de foto lijkt het meest op gele bonensaus of doenjang.
  • Doenjang
    Uit: Korea
    Smaakt vooral zout en hartig en is het dikste en grofste van textuur.
    Lijkt meest op: lichte miso en gele bonensaus.

Verschillende sojabonensauzen


=> Bewust niet in dit overzichtje opgenomen, maar wel al besproken zijn:

  • Toban jiang (chilibonensaus uit Sichuan)
    Gochujang (chilipasta uit Korea).
    Beide sauzen bevatten wel gefermenteerde sojabonen, die ook bijdragen aan hun bijzondere karakter, maar toch zijn ze op de eerste plaats chilisaus en weinig vergelijkbaar met de sauzen hierboven.
  • zwartebonensaus
    Zwarte bonensaus is meer een kant-en-klare (wok)saus met gefermenteerde zwarte boontjes, dan een saus van gefermenteerde, gewone sojabonen. Zwarte bonensaus smaakt compleet anders dan bovenstaande bonensauzen die wel met elkaar vergelijkbaar zijn in smaak en gebruik.

Kardemom

3 soorten kardemon

Kardemom, groene, witte, zwarte, Indiase, Chinese of Indonesische kardemom?
Negen van de tien keer bedoelt men in recepten met “kardemom” gewoon die groene kardemompeulen helemaal links op de foto. Maar in Indonesië kende men tot voor kort die groene peulen niet, daar heeft men een eigen variant, de Java kardemom (middelste foto).

Daarnaast is er nog zoiets als zwarte kardemom en om het spannend te houden is die in te delen in twee soorten: de wat kleinere, Indiase zwarte kardemom (rechtsboven op de foto) en de wat grotere, Chinese zwarte kardemom (rechtsonder op de foto). Beide compleet anders dan de groene of Java kardemom en absoluut niet onderling uitwisselbaar. Vooral niet in zoete gerechten.

Klik hier voor een uitgebreid overzicht: 4 soorten kardemom op een rijtje.

Basilicum op een rijtje

soorten basilicum

Van links naar rechts:

Thaise basilicum (Ocimum basilicum Horapha)
=> stevige anijssmaak. Donkergroene, beetje stugge blaadjes.

Heilige basilicum (Ocimum tenuiflorum)
=> subtiele smaak, hint van nootmuskaat. Malse, lichtbehaarde blaadjes.

Gewone basilicum (Ocimum basilicum)
=> bekende “Italiaanse” basilicumsmaak. Malse blaadjes.

Citroenbasilicum / kemangi (Ocimum citriodorum)
=> zeer sterke citroensmaak. Malse, blaadjes.

Klik voor alle posts mbt: BASILICUM.
(waaronder ook een post over Chinese basilicum (eigenlijk gewoon shiso) en basilicumzaadjes)

Thaise currypasta’s op een rijtje

Verschillende Thaise Curry Pasta's
Khrueang (pasta) kaeng (curry) of phrik (chili) kaeng (curry), zeggen ze in Thailand. De beroemdste zijn voor groene en de rode curry, maar daarnaast is er ook nog currypasta voor gele, penang en massaman curry. Maar wat is grofweg het verschil en kun je ze onderling verwisselen?

Klik hier voor een overzichtje…

Chinese bieslook (knoflookbieslook) op ’n rijtje

soorten bieslook

* Gewone Chinese bieslook
* Gele Chinese bieslook (in het donker geteeld)
* Bloeiende Chinese bieslook (de bloemensteel)
Voor de afzonderlijke besprekingen en twee recepten, klik: hier!

Op zich kun je elk van bovenstaande varianten gebruiken als een recept vraagt om “Chinese bieslook” of “knoflookbieslook”, maar meestal wordt gewoon de bovenste bedoeld, tenzij anders vermeld.

Bindmiddelen (soorten zetmeel op ’n rijtje)

Bindmiddelen, maïzena, aardappelzetmeel, pijlwortel, tapioca, wat is het verschil
Voor het binden van sauzen of soepen wordt in de traditioneel Westerse keuken vaak bloem en/of boter gebruikt. Bloem voeg je vooraf toe, de melige smaak moet eruit gebakken worden voordat je vocht toevoegt. In Azie (en de moderne Westerse keuken) gebruikt men liever zetmeel. Zetmeel voeg je pas op het laatst toe, even losgeroerd met wat koud water en is dus makkelijker te doseren, bovendien is het vrijwel smaakloos. Maar welke moet je nu gebruiken, aardappelzetmeel, maizena, pijlwortel, tapioca? Waar moet je op letten, wat zijn de verschillen? Lees verder…

Verschil komijn, karwij, venkel, anijs enzo

Komijn, karwij, kummel, anijs, venkel, het valt soms niet mee om al die zaadjes uit elkaar te houden. Zeker als er dan ook nog zwarte komijn blijkt te bestaan of zoiets als ajowan. Ze lijken ook zo op elkaar, wat niet gek is want ze behoren tot dezelfde familie: de schermbloemenfamilie.

Verschil Karwij, komijn, anijs, ajowan, venkel

Hierboven zie je de verschillen.
Hieronder lees je de verschillen: klik om verder te lezen…

Chinese Noodles op een rijtje

Chinese Noodles, noedels of mie
In tegenstelling tot Japanse Noodles zijn de verschillende soorten Chinese Noodles niet zo makkelijk op te sommen in een overzichtelijk lijstje. Om ze toch enigzins op een rijtje te krijgen zijn ze op drie manier in te delen:

QUA INGREDIËNTEN

Tarwe (miàn / 面 ) (daar komt ons woord “mie” vandaan)

* eiernoodles (geler door toevoeging ei of loogwater)
* tarwe noodles (zonder toevoeging van ei of loogwater)

Niet-tarwe ( fěn / 粉 )

* rijst noodles (op basis van rijstebloem)

* zetmeel noodles, bijvoorbeeld:

~ glass noodles (van ’t zetmeel uit mungbonen)
~ liang pi (van ’t zetmeel dat overblijft bij het maken van seitan)
~ zoete aardappel noodles (van ’t zetmeel uit zoete aardappels)

QUA PRODUCTIEMETHODE

Voor tarwe noodles:

* gewalst & gesneden (bijv. de WokMie van TaiMing)
* handgetrokken (zie: filmpje )
* geperst (zie: filmpje )
* handgerold (met de hand gerolde, dikkige sliertjes. Zie: recept)
* geschaafd (van deeg worden stukjes geschaafd. Zie: filmpje)

Voor niet-tarwe noodles:

Zijn meestal iets ingewikkelder om te maken. De basis lijkt meer op beslag dan op deeg. De zetmeelslurrie wordt in een dunne laag uitgespreid om eerst te worden gestoomd en daarna in repen te worden gesneden (filmpje), soms wordt ze in sliertjes geperst boven kokend water (filmpje).

QUA DIKTE & VORM

Variërend van superdun tot superdik, plat, breed, hoekig of rond, lang of kort, sliertjes, schelpjes, oortjes of fliebertjes, alles kan.

Gecombineerd zijn er dus onnoemlijk veel noodlesoorten op de wereld. Sommige soorten alleen vers verkrijgbaar, andere ook gedroogd, vacuum verpakt of ingevroren. Sommige soorten zijn meer geschikt voor in de soep, anderen om te wokken of in een salade te verwerken. Traditie en cultuur schrijft soms ook voor welke noodles je voor welk gerecht hoort te gebruiken, maar als je perse wilt, dan zijn ze bijna allemaal multi-inzetbaar. Het ligt een beetje aan je eigen smaak of wat je toevallig op voorraad hebt welke noodle je voor een gerecht gebruikt.

Nitraat & nitriet op een rijtje

Niet echt ingrediënten die je associeert met Azië, maar als je bijvoorbeeld de tea-smoked duck van Fuchsia Dunlop wil maken kom je in de ingrediëntenlijst “saltpeter” tegen. En omdat het toch ook een beetje eng klinkt, nitriet, nitraat, salpeter heb ik ze eens onder elkaar gezet. Wat zijn nu de verschillen, wat de overeenkomsten en wat is uiteindelijk gewoon de beste keuze voor je buikspek, worst of teasmoked duck?

Klik hier voor het overzicht:

Japanse noodles op een rijtje

Soorten Japanse Noedels

DE VIER SOORTEN OP EEN RIJTJE:

UDON
Ingrediënten: tarwebloem, water, zout.
Methode: het deeg wordt uitgerold en in sliertjes gesneden.
Consistentie: dik, wit, zachte bite.
Gebruik: in lichte soepjes, maar ook in roerbakgerechten. Warm, maar ook koud.

RAMEN
Ingrediënten: tarwebloem, water, zout, kansui (alkaliwater).
Methode: het deeg wordt niet gesneden maar in slierten getrokken.
Consistentie: niet dik, niet dun, gelig, gummi-achtiger dan udon.
Gebruik: in ramen (noodlesoup), of ter vervanging van Chinese (eier)mie in roerbakgerechten.

SOBA
Ingrediënten: boekweitmeel, vaak ook tarwebloem, water.
Methode: het deeg wordt uitgerold en in sliertjes gesneden.
Consistentie: niet dik, niet dun, bruin/beige, stevige bite, nootachtige smaak.
Gebruik: koud met een sojasausje of als salade, warm in de soep.
NB. Een speciaal soort soba-noodles zijn: groene thee noodles.

SOMEN
Ingrediënten: tarwebloem, water, zout en vaak ook olie.
Methode: het deeg wordt in dunne draden getrokken.
Consistentie: dun, wit maar beetje glazig, elastisch.
Gebruik: meestal koud, in de zomer, met een lichte dressing op basis van sojasaus en dashi. Of in een koude salade. Soms ook warm, als vermicelli in de soep, hoewel de dunne udonsoort “Hiyamugi” daar veel geschikter voor is.

Daarnaast heb je eigenlijk ook nog SHIRATAKI noodles, gemaakt van duivelstongwortel.

Klik hier voor alle eerder besproken: Japanse noodles.

Baksoda, bakpoeder en gist

Bakpoeder, natriumbicarbonaat, zuiveringszout
In Azië gebruikt men in plaats van gist vaker baking soda (baksoda) en baking powder (bakpoeder) als rijsmiddel in beslag en deeg. Daarnaast gebruiken ze baking soda bijvoorbeeld ook om wokreepjes mals te maken of garnalen knapperig. Al zijn dat nog goed bewaarde geheimen.

De toepassingen en benamingen in recepten kunnen soms verwarrend zijn, alleen al omdat wij in Nederland het scheikundig element Na “natrium” noemen en de Engelsen “sodium”. En wat is het verschil tussen baking soda en baking powder? En wat zijn zuiveringszout en ragi tape?

Het volgende lijstje zet alles eens overzichtelijk bij elkaar.
klik hier voor het overzicht